شاید با شنیدن نام «چربی» به یاد چاقی یا اضافه‌وزن بیفتید، اما این‌طور نیست. معمولاً کلمه «چربی» به‌عنوان یک اصطلاح کلی برای تعریف تمام انواع سلول‌های چربی موجود در بدن استفاده می‌شود، اما بهتر است بدانید چربی‌ها نیز انواع مختلفی دارند که میزان آن‌ها در بدن متفاوت است و هرکدام مزایای مختلفی برای بدن دارند که البته تجمع بیش از حد هرکدام از آن‌ها خطراتی نیز برای سلامتی به همراه دارد.
برخی از انواع چربی‌ها می‌توانند بر سلامتی بدن تأثیر منفی گذاشته و در بروز بیماری‌های مختلف مؤثر باشند، اما وجود دسته‌ای دیگر از چربی‌ها برای بدن و سلامتی مفید و ضروری هستند.
انواع اصلی سلول‌های چربی برحسب رنگ به سه دسته اصلی چربی سفید، بژ و قهوه‌ای تقسیم می‌شوند. علاوه بر این، سلول‌های چربی به‌صورت چربی‌های ضروری، زیرپوستی یا احشایی (شکمی) نیز تقسیم‌بندی می‌شوند.
هر نوع سلول چربی در بدن نقش متفاوتی دارد و وجود آن‌ها به اندازه کافی در بدن برای سلامتی مفید است. برخی از انواع چربی به تنظیم سطح متابولیسم (سوخت‌وساز بدن) و تعادل سطح هورمون‌ها و ترشح آن‌ها در بدن کمک کرده، در حالی که برخی دیگر ممکن است باعث بروز بیماری‌هایی ازجمله موارد زیر شوند:
- دیابت نوع دوم
- بیماری‌های قلبی
- فشارخون بالا
- سرطان
چربی‌های سفید
اغلب افراد با شنیدن نام سلول‌های چربی به یاد «چربی سفید» می‌افتند که طبیعی است. اکثر ما فکر می‌کنیم تنها یک نوع چربی وجود دارد و آن هم چربی‌های سفیدرنگ است. این تصور غلط را کنار گذاشته و در ادامه مطلب با فواید و خطرات انواع چربی‌ها آشنا شوید.
چربی سفید، درواقع از سلول‌های بزرگ و سفیدرنگی تشکیل شده که معمول زیر پوست، در اطراف شکم، بازوها، باسن و ران ذخیره می‌شوند. این چربی‌ها همان سلول‌هایی هستند که با تجمع بیش از حدشان در بدن باعث بروز چاقی و اضافه‌وزن می‌شوند، اما این دلیلی نیست که باعث شود فکر کنید چربی‌های سفید برای بدن مفید نیستند.
کار سلول‌های چربی سفید، ذخیره انرژی برای انجام فعالیت‌ها و متابولیسم بدن است. این چربی‌ها نقش بسیار زیادی در کنترل و ترشح سطح هورمون‌هایی مانند «استروژن»، «لپتین» (هورمون تحریک گرسنگی)، «انسولین»، «کورتیزول» (هورمون استرس) و هورمون رشد دارند.
بنابراین وجود این چربی‌ها به مقدار مناسب برای حفظ سلامتی بدن لازم و ضروری است، اما در صورتی که مقدار این سلول‌ها در بدن افزایش یابد بیماری‌های بسیار زیادی به همراه خواهد داشت که چاقی و عدم تناسب اندام تنها یکی از این موارد است.
میزان چربی سفید سالم بدن بستگی بسیار زیادی به فعالیت بدنی شما داشته و در تناسب اندامتان مؤثر است.
بر اساس تحقیقات، میزان چربی سفید بدن برای مردان غیر ورزشکار باید ۱۴ تا ۲۴ درصد از حجم بدن را تشکیل دهد. این میزان برای زنان نیز باید حدود ۲۱ تا ۳۱ درصد از حجم کل بدن را شامل شود.
افزایش میزان چربی‌های سفید بدن ارتباط مستقیمی با عواملی مانند تغذیه نامناسب، پرخوری، عوامل وراثتی و ژنتیکی و عدم تحرک و فعالیت دارد. زمانی که حجم سلول‌های چربی بدن از میزان مشخصی بالاتر برود، باعث بروز بیماری‌هایی ازجمله موارد زیر می‌شود:
- دیابت نوع دوم
- بیماری‌های قلبی و عروقی
- فشارخون بالا
- سکته مغزی و قلبی
- عدم تعادل هورمونی
- عوارض بارداری
- بیماری‌های کبدی و کلیوی
- سرطان
- چاقی و اضافه‌وزن
چربی‌های قهوه‌ای
نوع دیگری از انواع سلول‌های چربی ضروری در بدن، «چربی قهوه‌ای» است. این چربی‌ها بیشتر در نوزادان و کودکان وجود دارد. البته، میزان کمی از سلول‌های چربی قهوه‌ای در بزرگ‌سالان نیز وجود دارد که معمولاً در قسمت گردن و شانه ذخیره می‌شود.
کار اصلی این سلول‌های چربی، گرم نگه‌داشتن بدن با سوزاندن اسیدهای چرب است. از آنجایی که نوزادان سیستم ایمنی ضعیف‌تری نسبت به بزرگ‌سالان دارند، لذا حجم سلول‌های چربی قهوه‌ای در آن‌ها برای گرم نگه‌داشتن بدنشان بسیار ضروری است.
برخی از محققان و پزشکان عقیده دارند با تحریک فعالیت سلول‌های چربی قهوه‌ای می‌توان مانع از چاقی و افزایش وزن شد.
چربی‌های بژ
چربی «بژ»، «بریت» یا «کرم‌رنگ» نوعی از سلول‌های چربی هستند که اخیراً در مورد آن‌ها تحقیقات گسترده‌ای انجام می‌شود. این سلول‌های چربی، عملکردی مابین سلول‌های چربی قهوه‌ای و سفیدرنگ داشته و به‌جای ذخیره چربی، به سوختن چربی‌ها کمک می‌کنند.
بر اساس تحقیقات انجام‌شده، عواملی مانند استرس، ورزش و فعالیت بدنی یا حتی بیماری‌هایی مانند سرماخوردگی می‌تواند منجر به ترشح هورمون‌ها یا آزاد شدن آنزیم‌هایی شود که چربی سفید را به چربی بریت تبدیل کرده و باعث تناسب اندام افراد شود. پزشکان عقیده دارند، چربی‌های بژ رنگ به جلوگیری از چاقی و به حداکثر رساندن سطح چربی‌های مفید بدن کمک می‌کنند.
چربی ضروری چیست؟
چربی ضروری، دقیقاً همان سلول‌های چربی در بدن هستند که برای ادامه زندگی و حفظ سلامتی به آن‌ها نیاز دارید. این چربی‌ها در اندام‌های درونی بدن مانند ازجمله موارد زیر ذخیره می‌شوند:
- مغز
- مغز استخوان
- نورون‌ها و سلول‌های عصبی
- غشای اطراف اندام‌های داخلی جهت محافظت از آن‌ها
چربی‌های ضروری نقش اساسی در تنظیم هورمون‌هایی مانند هورمون‌های باروری، جذب ویتامین‌ها و تنظیم دمای بدن دارند.
یکی از انجمن‌های معتبر دنیا در خصوص حجم استاندارد چربی‌های ضروری در بدن اعلام کرده است، ۱۰ تا ۱۳ درصد ترکیب حجم کل بدن زنان و ۲ تا ۵ درصد حجم کل بدن مردان را باید چربی‌های ضروری تشکیل دهد. عواملی مانند بارداری، قاعدگی و ویژگی‌های جسمی ازجمله مواردی است که باعث تفاوت نیاز بدن زنان و مردان به این میزان از چربی‌های ضروری می‌شود.
چربی‌های زیرپوستی
چربی‌های جلدی یا چربی‌های زیرپوستی، به آن دسته از سلول‌های چربی گفته می‌شوند که در زیر پوست بدن ذخیره می‌شوند. این چربی‌ها ترکیبی از سلول‌های چربی سفید، قهوه‌ای و بژ هستند.
جالب است بدانید اکثر سلول‌های چربی بدن، زیر پوست ذخیره می‌شوند و به‌راحتی می‌تواند با فشار دادن بازوها، شکم، ران یا حتی صورت خود این چربی‌ها را زیر پوست خود حس کنید.
متخصصان برای اندازه‌گیری حجم چربی‌های جلدی، از وسیله‌ای به نام «کولیس» استفاده می‌کنند که راهی برای تخمین درصد کل چربی بدن است.
در خصوص چربی‌های زیرپوستی باید به این نکته اشاره کرد که، بدن شما برای ادامه حیات و به‌خصوص حفظ دما، نیاز به درصد مشخصی از چربی زیرپوستی سالم و طبیعی دارد، اما تجمع بیش از حد چربی‌های زیرپوستی می‌تواند تناسب اندام شما را تحت تأثیر قرار داده یا باعث عدم تنظیم و تعادل هورمونی شود. این مورد به‌خصوص در زنان تأثیر بسیار زیادی در «ناباروری» دارد.
چربی‌های احشایی
چربی احشایی که به «چربی شکم» نیز معروف است، تجمع سلول‌های چربی سفید در اطراف شکم شما و اندام‌های درونی این ناحیه مانند کبد، کلیه، روده، قلب و لوزالمعده است. سطح بالای چربی احشایی در بدن بسیار خطرناک بوده و می‌تواند منجر به بروز بیماری‌های جدی مانند دیابت نوع دوم، بیماری‌های قلبی و عروقی، سکته مغزی یا خطر ابتلا به سرطان‌هایی مانند سرطان روده بزرگ شود.
فواید سلول‌های چربی برای بدن چیست؟
وجود سلول‌های چربی در ترکیب بدن بسیار مهم است. بنابراین بسیار اهمیت دارد که همواره برای حفظ سلامتی و عملکرد بهتر بدن، درصد چربی‌های بدن را کنترل کرده و آن‌ها را با فعالیت بدنی یا رژیم غذایی در سطح مناسبی نگه دارید. وجود سلول‌های چربی در بدن فواید بسیار زیادی دارد که ازجمله آن‌ها باید به موارد زیر اشاره کرد:
- تنظیم دمای بدن
- تعادل سطح هورمون‌ها
- سلامت باروری
- ذخیره کافی ویتامین‌ها
- عملکرد مناسب سلول‌های عصبی
- متابولیسم و سوخت‌وساز سالم بدن
- تعادل قند خون و تنظیم سطح هورمون انسولین
تجمع بیش از حد سلول‌های چربی چه خطراتی برای بدن دارد؟
تجمع بیش از حد چربی‌های سفید، به‌ویژه چربی‌های شکمی به‌شدت برای سلامتی بدن مضر است. افزایش میزان این چربی‌ها در بدن منجر به بیماری‌هایی مانند «سکته قلبی و مغزی»، «گرفتگی و تصلب شریان‌ها»، «ناباروری»، «مشکلات بارداری و سقط جنین»، «دیابت نوع دوم»، «اختلالات هورمونی»، «سلولیت، چاقی، افزایش وزن و عدم تناسب اندام» و درنهایت افزایش خطر ابتلا به انواع «سرطان» شود.
اما می‌توان با روش‌های مختلف از میزان چربی‌های بدن آگاه شد و در صورتی که در معرض خطر افزایش سلول‌های چربی بوده یا در حال حاضر با این مشکل دست‌وپنجه نرم می‌کنید، به روش‌های مختلف مانع از بروز بیماری‌های بیشتر در آینده شوید.
روش‌های اندازه‌گیری چربی بدن
همان‌طور که پیش از این هم اشاره شد، استفاده از «کولیس» یکی از راه‌های اندازه‌گیری حجم چربی‌های زیرپوستی بدن است. ازجمله دیگر روش‌های اندازه‌گیری درصد کل چربی بدن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
۱. دستگاه «باد پاد»: (Bod Pod) با استفاده از این دستگاه، ترکیب بدن ارزیابی شده و نسبت به وزن و حجم بدن، درصد کل چربی مشخص می‌شود. این روش، یکی از دقیق‌ترین راه‌های اندازه‌گیری حجم چربی بدن است.
۲. آنالیز امپدانس بیوالکتریک:(BIA) این مورد نیز روش دیگری برای تعیین درصد چربی بدن است. معمولاً از این روش در کلینیک‌های ورزشی و مراکز تمرینات حرفه‌ای ورزشی استفاده می‌شود. در این روش فرد روی دستگاهی می‌ایستد و از جریان الکتریکی برای اندازه‌گیری میزان لاغری، BMI (شاخص توده بدنی)، و میزان چربی‌های بدن استفاده می‌شود.
۳. اندازه‌گیری شاخص توده بدنی: (BMI) معمولاً پس از مراجعه به پزشک یا مشاور تغذیه، اولین کار اندازه‌گیری وزن و قد شما و سپس انجام یک سری محاسبات ساده برای مشخص شدن «شاخص توده بدنی» یا همان BMI است. این شاخص درواقع نسبت وزن به قد بوده و خودتان هم می‌توانید در خانه با فرمول زیر شاخص توده بدنی‌تان را اندازه‌گیری کنید.
عدد حجم توده بدن (BMI) = وزن (برحسب کیلوگرم) تقسیم‌بر (قد برحسب متر به توان ۲)
شاخص توده بدنی برای افراد سنین مختلف برحسب جنسیت متفاوت بوده و بر اساس اعلام «سازمان جهانی بهداشت»، اگر عدد به‌دست‌آمده با استفاده از فرمول فوق، بالاتر از ۲۵ باشد، فرد دچار اضافه‌وزن بوده و اگر این مقدار بیش از ۳۰ شود، فرد به مشکل چاقی بیش از حد دچار است. علاوه بر این اگر عدد حاصله نیز زیر ۱۸ باشد، فرد دچار لاغری بیش از حد بوده و باید برای سلامت بدن خود رژیم چاقی مناسب دریافت کند.
در این روش، علاوه بر محاسبه BMI دور کمر نیز اندازه‌گیری می‌شود. اگر اندازه دور کمر در زنان بیش از ۸۹ سانتی‌متر (۳۵ اینچ) و در مردان ۱۰۲ سانتی‌متر (۴۰ اینچ) باشد، فرد در معرض چاقی و خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی و عروقی است. افزایش اندازه دور کمر، نشانه‌ای از تجمع بیش از حد سلول‌های چربی سفید احشایی بوده که پیش از به خطرات آن اشاره کردیم.
نقش چربی‌ها در رژیم غذایی سالم
معمولاً افراد تصور می‌کنند که مصرف غذاهای پرچرب درواقع باعث چاقی یا تجمع سلول‌های چربی سفید در قسمت شکم، بازو و ران می‌شود. این تصور تا حدی درست است، اما دلیل اصلی افزایش میزان سلول‌های چربی سفید در بدن، مصرف بیش از حد کربوهیدرات، غذاهای شیرین و پرکالری یا پروتئین‌های غیرمفید است.
بهتر است بدانید، بر اساس هرم غذایی، چربی‌های مفید موجود در مواد غذایی سالم مانند ماهی سالمون، میوه‌هایی مانند آوکادو یا روغن‌زیتون، به‌شدت برای سلامتی بدن مفید هستند، هرچند که باید در مصرف آن‌ها نیز همیشه حد تعادل را رعایت کنید.
یکی دیگر از مهم‌ترین عوامل تجمع بیش از حد سلول‌های چربی سفید در بدن، استفاده از غذاهای فرآوری شده است که دارای کربوهیدرات زیاد و فیبر بسیار پایینی بوده، بنابراین ارزش غذایی بسیار کمی داشته و منجر به افزایش وزن می‌شوند. افرادی که رژیم غذایی روزانه آن‌ها معمولاً پر از مصرف قندهای تصفیه‌شده، شیرینی‌های پرچرب، فست فود و تنقلات است بیش از سایرین مستعد تجمع سلول‌های چربی سفید احشایی و در معرض ابتلا به بیماری‌هایی هستند که پیش از این به آن‌ها اشاره کردیم.
برای کنترل میزان چربی بدن و حفظ سلامت خود، رژیم روزانه شما باید سرشار از غذاهای مفید بوده و به اندازه نیاز بدنتان کالری دریافت کنید. علاوه بر این، کالری مورد نیاز بدنتان باید متناسب با فعالیت روزانه شما باشد، در صورتی که میان فعالیت‌های بدنی و دریافت کالری تعادل برقرار نباشد، دچار افزایش یا کاهش وزن خواهید شد. کالری دریافتی روزانه شما با ترکیب کاملی از تمام مواد غذایی موجود در هرم غذایی باشد.
اکثر متخصصان تغذیه، برای کنترل حجم چربی بدن، تناسب اندام و سلامت کلی، معمولاً رژیم غذایی ترکیبی از پروتئین‌های مفید، کربوهیدرات‌های سالم مانند نان جو و فیبر زیاد که شامل مصرف سبزیجات و مغزهای خوراکی مفید می‌شود را به همراه یک برنامه ورزشی روزانه، پیشنهاد می‌دهند.
تمرینات ورزشی و به‌خصوص تمرینات قدرتی در افزایش متابولیسم بدن و تبدیل چربی‌ها به توده‌های عضلانی و جلوگیری از چاقی بسیار مؤثر هستند.
کلام آخر
به‌صورت خلاصه می‌توان تمام مواردی که به آن‌ها اشاره کردیم را به‌صورت زیر خلاصه کرد:
- در بدن سه نوع سلول چربی وجود دارد، چربی سفید، چربی قهوه‌ای و چربی بژ یا بریت. چربی‌ها به سه دسته ضروری، احشایی و زیرپوستی تقسیم می‌شوند.
- چربی‌های ضروری برای داشتن بدنی سالم و عملکرد مناسب اندام‌ها لازم هستند. چربی‌های زیرپوستی که به چربی جلدی نیز معروف هستند، معمولاً ترکیبی از سه نوع سلول نام‌برده بوده و در زیر پوست جمع می‌شوند. این چربی‌های ذخیره بدن برای سوخت‌وساز و ادامه فعالیت‌ها هستند.
- چربی احشایی یا شکمی، در میان اندام‌های داخلی بدن جمع شده و حجم بالای آن می‌تواند باعث بروز بیماری‌های خطرناک شود.
- برای کنترل میزان چربی بدن و جلوگیری از افزایش بدن باید به کالری دریافتی، رژیم غذایی روزانه و فعالیت بدنی خود توجه داشته باشید. در صورتی که کالری دریافتی کمتر از میزان فعالیت روزانه شما باشد، لاغر خواهید شد. رژیم‌های سرشار از پروتئین و اصولی که تحت نظر پزشک تجویز شده باشد، به همراه ورزش روزانه بهترین راه برای جلوگیری از تجمع بیش از حد چربی احشایی و ابتلا به بیماری‌های قلبی و عروقی است.
اگر تمام روش‌های لاغری را امتحان کرده‌اید و نتیجه نگرفته‌اید
کلینیک لاغری وندا شما را بدون رژیم، بدون ورزش و بدون عوارض، و با ضمانت‌نامه کتبی به اندام دلخواهتان می‌رساند
