چاقی مفرط نوعی بیماری است که با تجمع غیرطبیعی و بیش از حد چربی مشخص می‌شود و می‌تواند اثرات مخربی روی سلامتی داشته باشد. طبق گزارش سازمان جهانی بهداشت، این پدیده یک اپیدمی جهانی با بیش از 650 میلیون نفر در سراسر جهان است. این بیماری یک عامل مؤثر در به وجود آمدن بسیاری از بیماری‌ها است، ازجمله:
- دیابت
- بیماری قلبی و عروقی
- اختلالات عضلانی- اسکلتی
- سرطان‌های خاص
تعریف پزشکی چاقی مفرط بر اساس شاخص توده بدن (BMI) است. افرادی که BMI آن‌ها 30 و بالاتر باشد، چاق در نظر گرفته می‌شوند. پزشک شما BMI را معیاری برای ارزیابی سلامت عمومی شما در نظر می‌گیرد.
علائم چاقی مفرط
چاقی مفرط نتیجه خوردن کالری بیش از مقداری است که بدن می‌تواند بسوزاند یا از آن استفاده کند. سپس بدن کالری اضافه را به‌عنوان چربی ذخیره می‌کند. با مصرف کالری اضافه در روز، بدن همچنان به ذخیره چربی‌های اضافی ادامه می‌دهد و و در شرایطی حادتر منجر به چاقی مفرط می‌شود.
چاقی مفرط و BMI
علائم چاقی مفرط شامل معیارهای قابل اندازه‌گیری است که برای ارزیابی درصد چربی بدن طراحی شده‌اند؛ این محاسبات توسط پزشک و هنگام تشخیص چاقی مفرط استفاده می‌شوند.
روش اصلی برای مقایسه سطح افزایش وزن با شدت چاقی مفرط، یک سیستم اندازه‌گیری خاص به نام شاخص توده بدن یا BMI است.
شاخص توده بدن راهی برای اندازه‌گیری محتوای چربی بدن، بر اساس نسبت قد به وزن است. نمودار زیر وضعیت BMI بدن فرد را بر اساس وزن وی نشان می‌دهد.
| شاخص توده بدن | |
| وضعیت وزن | BMI |
| کم‌وزن | کمتر از 18.5 |
| عادی | 24.9 – 18.5 |
| اضافه‌وزن | 29.9 – 25 |
| چاق مفرط | 30 یا بیشتر |
دسته‌بندی‌های مختلفی از چاقی مفرط وجود دارد که به شدت آن بستگی دارد. BMI از 35 تا 39.9 به‌عنوان کلاس 2 و BMI از 40 یا بالاتر به‌عنوان کلاس 3 (بسیار چاق) در نظر گرفته می‌شود.
نکته: BMI همیشه معیار اندازه‌گیری دقیقی برای محتوای چربی بدن نیست. برای مثال، بدن برخی از ورزشکاران بسیار عضلانی است و به همین دلیل وزن آن‌ها نمایانگر سطح بالایی از توده عضلانی است. این مسئله ممکن است آن‌ها را به‌اشتباه در گروه چاقی مفرط قرار دهد، اگرچه چربی کمی در بدن دارند.
علائم متداول
اگرچه افزایش چند گرم وزن اضافه از نظر سلامت کلی فرد، ناچیز به نظر می‌رسد، اما افزایش وزن به‌سرعت می‌تواند به یک وضعیت پزشکی جدی تبدیل شود.
علائم متداول در بزرگ‌سالان
این علائم می‌توانند بر زندگی روزمره فرد اثرات منفی بگذارند. برای بزرگ‌سالان، علائم متداول عبارت‌اند از:
- تجمع چربی اضافی (به‌خصوص اطراف کمر)
- تنگی نفس
- تعریق (بیش از حالت عادی)
- خروپف کردن
- مشکل خواب
- مشکلات پوستی (ناشی از تجمع رطوبت در چین‌های پوست)
- عدم توانایی در انجام کارهای ساده بدنی (کارهایی که قبل از افزایش وزن به‌راحتی انجام می‌شدند)
- خستگی (از حالت خفیف تا شدید)
- درد (معمولاً در کمر و مفاصل)
- تأثیرات روانی (عزت‌نفس منفی، افسردگی، خجالت، انزوای اجتماعی)
اگر تمام روش‌های لاغری را امتحان کرده‌اید و نتیجه نگرفته‌اید
کلینیک لاغری وندا شما را بدون رژیم، بدون ورزش و بدون عوارض، و با ضمانت‌نامه کتبی به اندام دلخواهتان می‌رساند
علائم متداول در کودکان و نوجوانان
بر اساس سازمان بهداشت جهانی، در سال 2016، بیش از 340 میلیون کودک و نوجوان سنین 5 تا 19 سال، دارای اضافه‌وزن بوده‌اند. طبق گزارش‌ها در 30 سال گذشته این میزان در کودکان 3 برابر شده است.
علائم رایج چاقی مفرط کودکان ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- اختلالات غذایی
- رسوبات بافت چربی (ممکن است در ناحیه سینه قابل توجه باشد)
- نمایان شدن علائم کشیدگی در لگن و کمر
- آکانتوز نیگریکانس (پوست مخملی تیره اطراف گردن و سایر نواحی)
- تنگی نفس هنگام فعالیت‌های بدنی
- آپنه خواب
- یبوست
- ریفلاکس Gl
- عزت‌نفس ضعیف
- بلوغ زودرس در دختران / بلوغ دیررس در پسران
- مشکلات ارتوپدی (مانند صافی کف پا یا دررفتگی استخوان ران)
علائم چاقی مفرط
چاقی مفرط امروزه یک نگرانی روبه رشد در مورد سلامتی، در بسیاری از کشورهای پیشرفته جهان و به‌ویژه در کشور عزیزمان ایران است. هنگامی‌که فردی 45 کیلوگرم اضافه‌وزن داشته باشد، با BMI حدود 40 یا بیشتر (در گروه فوق‌العاده چاق)، به‌عنوان یک بیمار در نظر گرفته می‌شود.
فردی که دارای بیماری‌هایی مانند فشارخون بالا یا دیابت) باشد و BMI وی 35 یا بیشتر باشد نیز به‌عنوان چاق مفرط در نظر گرفته می‌شود.
این بیماری باعث می‌شود فرد در فعالیت‌های روزانه مانند راه رفتن دچار مشکل شود و همچنین عملکردهای بدن مانند نفس کشیدن را مختل می‌کند. همچنین فرد را در معرض خطر بسیاری از بیماری‌های جدی دیگر قرار می‌دهد.
علائم نادر
چاقی مفرط زودرس می‌تواند به دلیل چندین اختلال ژنتیکی نادر، شامل ژن‌هایی که نقش اساسی در تنظیم اشتها و مصرف انرژی دارند، در کودکان ایجاد شود:
- ناشی از کمبود پرو-اوپیوملانوکورتین (POMC): علائم کلیدی آن شامل پرخوری (گرسنگی شدید) که از دوران نوزادی آغاز می‌شود، چاقی مفرط زودرس و مشکلات هورمونی (مانند نارسایی غدد فوق کلیوی) است.
- به علت کمبود گیرنده لپتین (LEPR): علائم کلیدی عبارت‌اند از پرخوری، هایپوگونادوتروپیک هایپوگونادیسم (بیماری که در آن به دلیل مشکل غده هیپوفیز یا هیپوتالاموس، بیضه‌های مردان یا تخمدان‌های زنان، هورمون‌های جنسی را یا تولید نمی‌کنند یا بسیار کم تولید می‌کنند).
- سندرم باردت-بیدل (BBS): علائم اولیه عبارت‌اند از چاقی مفرط زودرس، پرخوری، اختلال بینایی، پلی‌داکتیلی یا پرانگشتی (داشتن انگشت اضافی دست یا پا) و اختلال کلیه.
عوارض جانبی
علاوه بر علائم اصلی، چاقی مفرط می‌تواند باعث بسیاری از اختلالات جدی شود، آن‌هم در حالی که در مراحل اولیه بیماری قابل شناسایی نباشند.
عوارض جدی چاقی مفرط برای سلامتی که احتمال وقوع آن‌ها وجود دارد، عبارت‌اند از:
- فشارخون بالا یا بیماری قلبی که نتیجه سخت کار کردن قلب، برای رساندن خون به سطوح بیشتری از بدن است
- سطوح بالای کلسترول (رسوبات چربی که می‌توانند رگ‌ها را مسدود کنند) که باعث سکته، حمله قلبی و سایر عوارض می‌شود
- سکته (ناشی از سطوح کلسترول و فشارخون بالا)
- دیابت نوع 2 (تقریباً 50 درصد موارد دیابت، ارتباط مستقیمی با چاقی مفرط دارند)
- برخی از انواع سرطان‌ها (طبق گزارشات 40 درصد از سرطان‌های تشخیص داده‌شده، با چاقی مفرط مرتبط هستند)
- آسم
- بیماری کلیوی می‌تواند در اثر فشارخون بالا که به کلیه‌ها آسیب می‌زند، رخ دهد
- آرتروز ناشی از اضافه‌وزن باعث ایجاد فشار اضافه روی مفاصل، استخوان‌ها و عضلات می‌شود
- بیماری کیسه صفرا (یک مطالعه در سال 2013 نشان داد که خطر بیماری کیسه صفرا با هر بار افزایش یک نقطه در مقیاس BMI هفت درصد افزایش می‌یابد)
- آپنه خواب به دلیل رسوب چربی در گردن و زبان، که باعث انسداد مجاری تنفسی می‌شود
- ریفلاکس معده، فتق هیاتال و سوزش معده که در اثر فشار بیش از حد بر دریچه بالای معده ایجاد می‌شود. این مسئله باعث می‌شود اسید معده به مری نشت کند
شرایطی که هم‌زمان اتفاق می‌افتند، مانند سرطان یا فشارخون بالا، به‌عنوان «بیماری‌های همراه یا مشترک» شناخته می‌شوند.
اغلب بیماری‌های همراه با چاقی بیش از حد، در طولانی‌مدت باعث ناتوانی‌های جدی یا حتی مرگ می‌شوند. علاوه بر این، افراد مبتلا طول عمر کوتاه‌تری را تجربه می‌کنند.
شاید دلگرم‌کننده‌ترین اطلاعات از سازمان بهداشت جهانی این باشد که چاقی مفرط قابل پیشگیری است، اما در ابتدا، باید هرچه زودتر و در مراحل اولیه بیماری شناسایی شود.
سؤالات متداول
بله، اگر به سایر بیماری‌های مرتبط با چاقی مفرط، مانند فشارخون یا کلسترول بالا مبتلا نباشید، ممکن است که باوجود اضافه‌وزن، همچنان در سلامت باشید. بررسی سلامتی فقط مربوط به BMI شما نیست، زیرا این عدد برای حجم بالای عضلات به‌حساب نمی‌آید.